Ըստ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության տվյալների, 2024թ.ի օգոստոսի 15-ին Շվեդիան դարձել է Աֆրիկյան մայրցամաքի սահմաններից դուրս գտնվող առաջին երկիրը, որտեղ արձանագրվել է կապիկի ծաղիկի՝ Mփոքսի դեպք քաղաքացու մոտ, ով վերջերս էր վերադարձել Կենտրոնական Աֆրիկա կատարած ճանապարհորդությունից: Դեպքի հաստատումը տեղի է ունեցել ընդամենը մեկ օր այն բանից հետո, երբ ԱՀԿ-ի գլխավոր տնօրենը 2 տարվա ընթացքում երկրորդ անգամ հայտարարել է Mփոքսը` որպես միջազգային նշանակության հանրային առողջության արտակարգ իրավիճակ (PHEIC)՝ Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետությունում գրանցաված մի շարք նոր և մտահոգիչ դեպքերի աճից հետո:
ԵՊԲՀ առողջապահական ծրագրերի ազգային գիտահետազոտական «Հերացի» վերլուծական կենտրոնի հաղորդմամբ, հիվանդության նոր շտամը, որը կոչվում է clade Ib, և որը, ըստ երևույթին, ավելի ծանր է, քան clade II, բավականաչափ ժամանակ է, ինչ շրջանառվում է ԱՀԿ եվրոպական տարածաշրջանում:
Ինչպես նշվում է Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման աֆրիկյան կենտրոնի տնօրենի զեկույցում, 2024 թվականի օգոստոսի 20-ի դրությամբ Աֆրիկան ունեցել է mpox-ի 160%-ով աճ դեպքերը 2023 թվականի նույն ժամանակահատվածի համեմատ՝ ընդհանուր 18 910 դեպքեր և 541 մահ արձանագրվել է 12 երկրներում։ Դա նշանակում է, որ մեկ շաբաթվա ընթացքում գրեթե 1400 դեպքի աճ կա, մենք նկատվել է նաև մահացության աճ, նույնիսկ եթե դա լավ արտացոլված չէ այստեղ՝ նախորդ շաբաթվա համեմատ 24 հավելյալ մահով։ Հատկապես տուժել է Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետությունը (DR Congo՝ արձանագրելով դեպքերի և մահերի մեծամասնությունը։
«Մենք պետք է հաշվի առնենք այն ազդեցությունները, որոնք հետևում են մեր հրապարակմանը մայրցամաքային անվտանգության առողջապահական արտակարգ իրավիճակ՝ գիտակցելով, որ հետևանքները աճում և տարածվում են ոչ միայն Աֆրիկայում, այլև այլ երկրներում մայրցամաքներ»,- ասել է նա։
2022 թվականին բռնկման ժամանակ կապիկի ծաղիկով առաջին անգամ հիվանդացածները, հիմնականում, բայց ոչ բացառապես, հայտնաբերվել են տղամարդկանց շրջանում, ովքեր սեռական հարաբերություն են ունեցել տղամարդկանց հետ (MSM), ովքեր դիմել են սեռական առողջության կլինիկաների օգնությանը:
Այնուամենայնիվ, կարևոր է նշել, որ յուրաքանչյուր ոք, ով սերտ շփում ունի վարակի աղբյուրի հետ, կարող է վարակվել Mփոքսով՝ անկախ սեռական կողմնորոշումից:
Չնայած բոլորը կարող են Mփոքսով վարակվել, ոչ բոլորն են հավասար ռիսկի ենթարկվում: Մարդիկ, ովքեր սերտորեն շփվում են վարակված անձանց հետ, ներառյալ սեռական շփումը, վարակի ավելի մեծ ռիսկի են ենթարկվում. հատկապես սեռական զուգընկերները, ինչպես նաև, հնարավոր է, ընտանիքի անդամները և առողջապահության ոլորտի աշխատողները:
ԱՀԿ-ն նորից կոչ է անում, որ խարանի և խտրականության տեղ չկա Mփոքսի ազդեցության ենթարկված անհատների և համայնքների նկատմամբ, այդ թվում՝ առողջապահության ոլորտում:
Բոլոր կառավարություններին և առողջապահական մարմիններին կոչ է արվում ապահովել, որ վարակված անձանց և բարձր ռիսկային գոտում գտվող անձանց տրամադրվի խնամքի և բուժման հասանելիություն արդարության և արժանապատվության վրա հիմնված միջավայրում՝ համահունչ բոլորի առողջության վերաբերյալ ԱՀԿ տեսլականին:
Հիվանդության գաղտնի շրջանը սովորաբար տևում է 5-21 օր, բնորոշ ախտանշաններն են՝
• ցան
• տենդ
• սաստիկ գլխացավ
• ավշային հանգույցների մեծացում
• ցավ մեջքի շրջանում
• մկանացավ
• արտահայտված թուլություն
Տենդի սկզբից 1-3 օր անց ի հայտ է գալիս ցանավորումը, ցանը սկսվում է դեմքի շրջանից և ապա տարածվում մարմնի տարբեր հատվածներում:
Չնայած այն փաստին, որ հիվանդությունն ընթանում է շատ ավելի թեթև, ախտանշաններն ինքնուրույն անհետանում են մի քանի շաբաթվա ընթացքում, սակայն որոշ դեպքերում այն կարող է հանգեցնել բարդությունների և նույնիսկ մահվան (մահաբերությունը՝ 1%-10%):
Կապիկի ծաղկի կանխարգելման նապատակով անհրաժեշտ է`
• խուսափել ախտանշաններ ունեցող անձի հետ երկարատև սերտ շփումից
• չներկրել Էկզոտիկ կապիկներ (պրիմատներ) և կրծողներ,
կենդանական միս կամ դրանց մասեր պարունակող բոլոր մթերքները ենթարկել բավարար ջերմային մշակման,
• կենդանաբանական այգիներ այցելելիս խուսափել կապիկների և կրծողների հետ շփումներից։
• Եթե ճամփորդել եք Աֆրիկա կամ շփում եք ունեցել այնտեղից վերադարձած անձի հետ՝ մաշկի ցանավորման և այլ ախտանշանների դեպքում անմիջապես անհրաժեշտ է դիմել մասնագետի օգնությանը:
