«Փաստ» օրաթերթը գրում է
Ադրբեջանի նպատակն է անտանելի պայմաններ ստեղծել արցախցիների համար, նվազագույնը՝ վերահսկել Բերձորի ճանապարհը կամ էլ այդ ճանապարհի դիմաց Մեղրիով դեպի Նախիջևան «միջանցք» ստանալ: Անդրադառնալով շրջափակված Արցախի խնդրին, առկա իրողություններին ու գործընթացներին՝ «Փաստի» հետ զրույցում նման կարծիք է հայտնել քաղաքական վերլուծաբան Ռուբեն Մարգարյանը:
«Այս փուլում միակ դրականն այն է, որ Արցախը դիմադրում է ու չի պատրաստվում հանձնվել, կուլ գնալ այդ պայմաններին: Այս հանգամանքը Երևանին միջազգային հանրության առջև ինչ-որ հարցեր բարձրացնելու, որոշակի դրական գործընթացների, Ադրբեջանի նկատմամբ ճնշումների հասնելու հնարավորություն է տալիս: Բնականաբար, Ադրբեջանը հենց այնպես չի բացի ճանապարհը: Թե ինչի արդյունքում կլինի ապաշրջափակումը, կախված է շատ գործընթացներից: Կարծես, նոր եռակողմ հանդիպում է նախապատրաստվում, ինչից շատ բան է կախված: Մյուս կողմից՝ Հայաստանի վրա ևս ճնշում կա: Եթե Ադրբեջանի վրա ճանապարհը բացելու որոշակի ճնշում կա, ապա Արևմուտքից Հայաստանի վրա խաղաղության պայմանագիրը ստորագրելու ու հարցը փակելու ճնշում կա»,-ասաց Ռ. Մարգարյանը՝ շեշտելով, որ ամեն ինչ կախված է նաև տարածաշրջանային գործընթացներից:
«Այս փուլում Իրանի և Ադրբեջանի հարաբերությունները բարդացել են: Բնական է, որ էլի առևտուր է գնում: Պետք է հասկանանք, որ եթե այսօր Ադրբեջանը «մատ է թափ տալիս» Իրանի վրա, խնդիրն այն չէ, որ պատրաստվում է հարձակվել Իրանի վրա: Նման վարքագծով ուզում է հասնել իր նպատակներին՝ հաշվի առնելով Իրանի հակազդեցությունն Ադրբեջանի ծրագրերին, նաև այն, որ Իրանը մերժում է «Զանգեզուրի միջանցքի» բացման հնարավորությունը: Մեծ հաշվով, ամեն ինչ կախված է Արցախից, ու այս առումով չի կարելի ասել, թե վիճակը շատ անհույս է. ՀՀ-ն դիրքորոշումները կոշտացնելու, Ադրբեջանի բոլոր նախապայմաններին չհամաձայնելու հնարավորություն ունի՝ հաշվի առնելով նաև Իրանից, Արևմուտքից, ՌԴ-ից եկող օժանդակության ազդակները»,– հավելեց մեր զրուցակիցը:
Թե որքանով ՀՀ իշխանությունը կօգտվի այդ հնարավորությունից, ըստ քաղաքական վերլուծաբանի, շատ հանգամանքներից է կախված. «Բայց առավելագույնը, որ կարող ենք սպասել այս իշխանություններից, թերևս այն է, որ նոր զիջումների չդիմեն: Այսինքն, Ադրբեջանի հետ չստորագրեն որևէ փաստաթուղթ, որը վերջնականապես կփակի Արցախի հարցը: Պետք չէ հույսեր ունենալ, թե Ադրբեջանը տեղի կտա միջազգային ճնշումներին: Փոքր զիջումների միգուցե գնա, բայց խնդիրն այն է, որ Հայաստանը դրա համար որևէ գին չվճարի: Փոքր զիջումներ ասելով՝ նկատին ունեմ, օրինակ՝ երթևեկությունն ավելի քիչ սահմանափակելը, որովհետև Ադրբեջանը Լաչինի միջանցքն ամբողջովին չի բացի, և երթևեկությունը սահմանափակելու առիթ միշտ էլ կգտնի»:
Թե Արցախի հարցում ինչ կետից ուր հասանք, ինչպես ամեն ինչ վերածվեց հումանիտար խնդրի, քաղաքական վերլուծաբանը մի քանի դիտարկում արեց: Այս փուլում, երբ երկրի մի կետից մյուս կետ Կարմիր խաչի միջոցով տեղափոխվելը որպես հաջողություն է ընկալվում, երբ լրահոսում «Արցախում մանդարին է հայտնվել» վերնագրով լուր ենք կարդում, Ռ. Մարգարյանի խոսքով, ցավալի իրականություն է. «Մինչդեռ մի քանի տարի առաջ խոսում էինք այն մասին, թե ինչ պետք է անել, որ միջազգային հանրությունը ճանաչի Արցախի անկախությունը, խոսում էինք ՀՀին վերամիավորվելու հարցերի մասին, ինչը ռեալ հեռանկար էր՝ բանակցություններն այդ ուղղությամբ էին գնում: Հիմա ուրախանում ենք միայն նրանով, որ Արցախի բնակչությունը չի պատրաստվում լքել հայրենիքը: Մի քանի տարվա մեջ այն կետից այս կետ հասանք, որի գլխավոր պատասխանատուն այսօրվա իշխանություններն են: Նորից վերադառնում ենք նախորդ դարի 80-ականների վերջ, երբ Արցախում վերամիավորման շարժումը նորնոր էր սկսվում, թեպետ հիմա վերադառնում ենք ավելի վատ պայմաններում:Ու նորից միակ հույսն այն է, որ արցախցիները պինդ կանգնած են հողին ու չեն պատրաստվում որևէ զիջումների գնալ՝ անկախ այն դժվարություններից, որ ստեղծում է Ադրբեջանը: Այն ժամանակ էլ էր Լաչինի միջանցքը փակ մեզ համար, հիմա էլ են ադրբեջանցիները փակում: 80-ականների վերջերին, երբ Խորհրդային Միությունը փլուզվում էր, և՛ Հայաստանը, և՛ Արցախը, և՛ Ադրբեջանը նույն վիճակում էին: Այն ժամանակ պայմանները հավասար էին: Հիմա մենք ավելի թույլ վիճակում ենք: Հարկավոր է վերականգնվել: Նորից արցախցիներն են դիմադրելու, և վերականգնվելու ժամանակ հենց արցախահայությունն է տալու Հայաստանին»:
Մարգարյանի խոսքով, այս կետին մեզ հասցրեց վերջին տարիների սխալ քաղաքականությունը բոլոր ուղղություններով: «Իշխանության այն թեզը, ըստ որի՝ «այսպես թե այնպես պետք է պատերազմ լիներ», արդարացման ձև է: «Այսպես թե այնպես» պատերազմ չպետք է լիներ, եթե անգամ լիներ, պետք է շատ ավելի շուտ լիներ: Ամբողջը վարված քաղաքականության հետևանքն է, այս մեծ բեռը տանելուն պատրաստ չլինելը: Եկավ մի թիմ, որը մտածում էր, թե երևի ամեն ինչ շատ հեշտ է, ու արդյունքում հասանք այս վիճակին, որը փնթի կառավարման, պատրաստ չլինելու, մեծ-մեծ խոսելու, խնդիրների կարևորությունը չտարբերելու հետևանք է: Թերևս, համոզված էին, որ Արցախի հարցը երևի արդեն լուծված է, և իրենց միայն մնում է բանակին ելակով ապահովել: Բայց մարտահրավերները շատացան, որոնց ոչ մի դեպքում դիմակայելու պատրաստ չէին: Մենք մինչև հիմա էլ հենց այդ քաղաքականության հետևանքներն ենք տեսնում: Նշանակվում են մարդիկ, որոնք գլուխ չեն հանում այս կամ այն ոլորտից: Օրինակները բազմաթիվ են, ամենացայտունը պաշտպանության նախարարն է, բանակի վիճակը»,-ասաց քաղաքական վերլուծաբանը:
Ռուբեն Մարգարյանի կարծիքով, ամեն դեպքում, այն, որ Արցախը չի հանձնվում, ուժ է տալիս նաև ՀՀ բնակիչներին:«Այս իրողությունը մարդկանց մեջ զարթոնքի հույս է առաջացնում: Հնարավորություն ու հույս կա, որ մարդիկ ծնկած վիճակից կկանգնեն, որովհետև տեսնում են մի օրինակ, որ դիմադրելու շնորհիվ կարելի է ինչ-որ արդյունքի հասնել: Երբ Արցախը նոր էր շրջափակվել, Արցախից հնչում էին մտահոգություններ, թե խնդիրը արձագանք չի գտնում Հայաստանում: Բայց հիմա աստիճանաբար, կարծես, ստեղծվում են նոր զարթոնք ապահովելու բոլոր նախապայմանները: Իհարկե, այն շատ գործոններից է կախված: Այսօր կա ընդդիմությանն ուղղված տեղին քննադատություն, որ ակտիվ չեն, Արցախին օժանդակելու աշխատանքներ դրսում տարվում են, ներսում՝ ավելի քիչ: Ամեն դեպքում, կարծում եմ, որ, տեսնելով Արցախի շարունակվող դիմադրությունը, այստեղ էլ աստիճանաբար համախմբում կլինի՝ չնայած իշխանությունների փնթի, ներսում ջլատելու քաղաքականությանը, ինչի առումով առանձնապես ոչինչ չի փոխվել: Հենց տեսնում են, որ իրենց իշխանությանը վտանգ է սպառնում, սկսում են այդ մարդկանց հարվածել: Ամենահեշտ բանն իրականում վատատես լինելն է: Պետք է լավատես լինել ու հույս ունենալ, որ հայ ժողովուրդը նորից կկարողանա հասնել 1988-ից սկսված այն զարթոնքին, մեր հաղթանակներին»,- եզրափակեց մեր զրուցակիցը:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
