«Փաստ» օրաթերթը գրում է
«Աշխույժ երեխա էր Վարդգեսը, միևնույն ժամանակ համեստ ու հանգիստ: Ամենուր իրեն բոլորն էին սիրում»,-«Փաստի» հետ զրույցում ասում է տիկին Ազնիվը՝ Վարդգեսի մայրիկը, իսկ հետո շարունակում.
«Դեռ դպրոցական տարիներից սպորտը Վարդգեսի տարերքն էր: Իններորդ դասարանից երեք տարի հաճախել է Թալինի սպորտդպրոց, զբաղվում էր կարատեով, ըմբշամարտով: Դպրոցն ավարտելուց անմիջապես հետո զորակոչվեց բանակ: Նպատակ ուներ զորացրվելուց հետո որպես մասնագիտական ուղղվածություն սպորտն ընտրել, սիրում էր, ուզում էր, բայց բոլոր նպատակներն ու երազանքները կիսատ մնացին»: Վարդգեսը ծառայության է զորակոչվել 2019 թ. հուլիսի 17-ին: Ծառայությունն անցել է Հադրութում: 1 տարի և 2 ամսվա ծառայող էր, երբ սկսվեց պատերազմը:
«Ծառայելու ընթացքում որևէ բանից չի դժգոհել, սիրով է անցել զինծառայության ամեն օրը: Մինչ զորակոչվելն էի նկատում, որ մեծ ցանկություն ունի զինվորական հագուստ կրել, կարծես երազանք լիներ: Երբեմն ասում էի իրեն՝ Վարդգեսի՛կ, չեմ ուզում ծառայես, կողքիցս գնաս, պատասխանում էր՝ մա՛մ, ծառայությունը տղու համար է: Սիրում էր համազգեստը: Ծառայության ընթացքում էլ շրջապատի սերն ու հարգանքն էր վայելում նաև իր բարության շնորհիվ: Չէր սիրում որևէ մեկին ճնշել, հակառակը՝ միշտ կանգնում էր նրա կողքին, ով ավելի թույլ էր, կարիք ուներ օգնության: Երբ նորակոչիկներ են եկել իրենց զորամաս ծառայության, ամեն ինչով օգնել է: Հիմա դրա մասին արդեն տղաներն են պատմում, ասում են՝ միշտ մեր կողքին է եղել, կարծես բոլորիս պահապան հրեշտակը լիներ»: Վարդգեսը սերժանտ էր, դիրքի ավագ:
«Իր զինվորների հետ էր, երբ պատերազմն սկսվեց: 44 օր իր հետ կապի մեջ ենք եղել: Միայն հոկտեմբերի 10-15-ը իր հետ կապն ընդհատվեց: Ամեն օր թեկուզ մեկ անգամ զանգում էր տուն: Երբ պատերազմն սկսվեց, ամուսինս էլ էր Արցախում: Շինարար է, այնտեղ էր աշխատում: Հենց նույն պահին ուղևորվել էր Հադրութ, որ Վարդգեսի մոտ լինի: Իրեն ասել էին՝ հետ գնա, Հայաստանի ձեր զինկոմիսարիատում գրանցվի, նոր արի: Եկավ, գրանցվեց, հոկտեմբերի 1-ին գնաց: Խնդրել էր, որ իրեն անպայման Հադրութ տանեն: Բայց Վարդգեսին արդեն տեղափոխել էին դեպի Ֆիզուլիի կողմը: Ինքը պապային չասաց իր տեղը, այդպես էլ չհանդիպեցին: Ամուսինս 10 օր մնաց Հադրութում, բայց չեն հանդիպել, անգամ հեռախոսով չեն խոսել: Երկուսի կապն ինձ հետ էր: Զանգում էի Վարդգեսին, ասում, որ պապան է զանգել, ամուսնուս էլ զանգում էի, ասում՝ երեխու հետ խոսել եմ: Չգիտեմ, թե ինչ պատճառով, բայց ամուսնուս հետ ուղարկեցին Հայաստան, ասացին՝ մի տասն օրից կկանչեն, բայց չկանչեցին: Երբ Վարդգեսն իմացավ, որ պապան տուն է գալիս, զանգեց՝ մա՛մ, պապային էլ չես թողնում, որ գա Ղարաբաղ, պահում ես ձեր մոտ»,-վերհիշում է մայրիկը:
Հետո արցունքների միջից մտքերն ի մի բերելով՝ շարունակում է. «Ինքն անգամ պատերազմի ժամանակ չի դժգոհել, ամեն ինչի մասին մեզ կատակով էր պատմում: Ասում էինք՝ Վարդգե՛ս, զգույշ կլինես, պատասխանում էր՝ մեր մոտ ավելի լավ է, քան ձեր մոտ: Երբեք չի ասել, որ հենց առաջին օրվանից առաջնագծում է եղել»: Մեր հրապարակումներից մեկում պատմել էինք ավագ լեյտենանտ Տիգրան Նագուլ յանի մասին: Տիկին Ազնիվն ասում է՝ իր Վարդգեսի սպան էր:
«Տիգրանը զոհվել է իմ Վարդգեսին օգնելու ժամանակ: Պատերազմի ողջ ընթացքում, երբ գիշերով հացի են գնացել, Նագուլ յանը և Վարդգեսս միասին են եղել: Պատերազմի ժամանակ հեռախոսը կորցրել էր, տղաների համարները հիշում էի, երբ ինքը չէր զանգում, ես էի զանգում: Տղաներն ասում էին՝ Վարդգեսը հանգստանում է, որ խնդրեք էլ, ձեն չենք տա: Ասում էի՝ միայն երդվեք, որ ամեն ինչ նորմալ է, ոչինչ, վաղն իր հետ կխոսեմ: Վարդգեսի հետ խոսելիս երբեմն զարմանում էի՝ ամեն անգամ դու ես գնում հացի, պատասխանում էր՝ մամ, բոլոր ճամփեքը գիտեմ»: Վարդգեսը զոհվել է Շուշիում՝ նոյեմբերի 7-ին:
«Հոկտեմբերի 27-ին դուրս են եկել Հադրութից, հասել Մարտունի 2: Հիշո՞ւմ եք՝ երբ երկնքից ֆոսֆոր էր թափվում, 4-5 օր այդ դիրքերն են պահել: Իրենց հրամանատարի՝ Հայկ Կիրակոսյանի գլխավորությամբ ոտքով, լրիվ անվնաս տղաները հասել էին Մարտունի 2: Հետո հրաման են ստանում, որ մի փոքր հանգստանալու համար պետք է վերադառնան Ստեփանակերտ: Գալիս են Ստեփանակերտ, Խնձորստան գյուղի դպրոցում էին: Նոյեմբերի 1-ին զանգեց, շատ հանգիստ էր, ուրախ՝ մա՛մ, էլ չենք մասնակցելու պատերազմին, եկել ենք հանգստանալու, 450 երեխա Հադրութից ողջ-առողջ եկել, հասել է: Զարմացա՝ Վարդգեսի՛կ, ճի՞շտ ես ասում, ո՞նց չեք մասնակցելու: Ասաց՝ հա, մա՛մ, հանգստանալու ենք, լողացել ենք, սափրվել: Հետո ամսի 2-ին զանգեց՝ մա՛մ, Սերգո ձյաձան գալու է, պապային ասա, որ ինձ հեռախոս ուղարկի: Հեռախոսն իրեն հասավ, զանգեց, խոսեցինք: Երեխեքը մի տեսակ հանգիստ էին, այդ դպրոցում հանդիպել էին իրենց ընկերներին, որոնց վաղուց չէին տեսել»,-ֆիլմի պես որդու կյանքի ամենաբարդ օրերն է վերհիշում տիկին Ազնիվը:
Նոյեմբերի 4-ի գիշերը տղաները հրաման են ստանում՝ Հադրութի 5-րդ գումարտակը պետք է Շուշիի մարտերին մասնակցի: «Նոյեմբերի 4-ի լույս 5-ի գիշերը երեխեքին տանում են Շուշի: Չգիտեի, որ Շուշիում է, միայն պապային էր ասել: Իրեն միշտ ասում էինք՝ ուր որ քեզ տանեն, մեզ կասես: Պատերազմի ժամանակ երբեք լավ բան չես մտածում: Նոյեմբերի 5-ին ու 6-ին էլ է զանգել, արդեն Շուշիից: Նոյեմբերի 7-ին առավոտյան 11-ի կողմերը զանգեց, անգամ զարմացա՝ ինչ շուտ ես զանգել, ասաց՝ մա՛մ, ուզում եմ բոլորիդ հետ խոսել: Այդ ժամանակ Շուշիում շրջափակման մեջ են եղել: Բոլորի հետ խոսեց: Կրակոցների ձայնից հասկացա, որ էլ դպրոցում չեն, բայց էլի ինձ չասեց, որ Շուշիում է՝ ուղղակի տղերքը կրակում են, մի անհանգստացի: Նոյեմբերի 8-ին Վարդգեսը չզանգեց: Կապվեցինք կամավորներից մեկի հետ, փոխանցեց՝ վիրավոր է: Իրենք ամսի 8-ին Շուշիից դուրս էին եկել: Վարդգեսի զինվորներից մեկը դիրքից ձեռքը բարձրացնում է հասկանալու համար՝ սնայպեր աշխատո՞ւմ է, թե՞ ոչ: Այդ ժամանակ խփում են զինվորի ձեռքին: Վարդգեսս վազում է օգնության, խփում են իր ոտքին: Իրեն վիրակապում են, իր հետ Տիգրանը և մեկ ուրիշ զինվոր են լինում: Զինվորների պատմելով, շարունակում են կռվել, երկրորդ անգամ է վիրավորվում, Տիգրանն ու այդ զինվորն իրեն հասցնում են Ստեփանակերտ-Շուշի խաչմերուկ, հենց այդտեղ էլ «մնում են»:
Երեխեքին այդտեղից են «տարել»: Թուրքերը 52 մարմին էին տարել, նոյեմբերի 26-ին 31 հոգու վերադարձրել էին: Ինքը ճանաչելի է եղել, ԴՆԹ-ի անհրաժեշտություն անգամ չի եղել: Հեռախոսներով փոխվել էր ուրիշ զինվորի հետ, Վարդգեսի մոտ եղած հեռախոսով Սևանից զանգել էին հեռախոսի տիրոջ տուն, հարցրել՝ կորած զինվոր ունե՞ք: Պատասխանել էին՝ ոչ: Հետո իրենց զինվորին պատմել էին այդ զանգի մասին, միանգամից ասել էր՝ Վարդգեսն է, իմ հեռախոսն իր մոտ է մնացել: Ինքը մեզ զանգեց՝ Վարդգեսը Սևանում է: Իր բոլոր իրերը մոտն էին, խաչը՝ վզին: Երբ փնտրում էինք Վարդգեսին, վստահ էի, որ գերի չի ընկել: Այդ ժամանակ մեզ տեսանյութեր էին ուղարկում, Նագուլ յանին մենք ու նաև իր հայրիկը ճանաչեցինք, Վարդգեսս դեմքի վրա էր պառկած, չճանաչեցինք, բայց տեսանք, որ ոտքից վիրավոր էր»:
Համաձայնեք՝ կարծես սարսափ ֆիլմ լինի, բայց, ավաղ, սա մեր իրականությունն է, որում ապրում ենք երկու տարուց ավելի: Հիմա Վարդգեսը հայրենի գյուղի՝ Զովասարի ընտանեկան գերեզմանատանն է, զոհվելուց 82 օր հետո ընտանիքը նրա մարմինն այնտեղ է ամփոփել: Զովասարն այս պատերազմում չորս զոհ ունի: Վարդգեսը փոքր եղբայր և ավագ քույր ունի: «Շատ էր կապված քույրիկի հետ, ամեն ինչ կիսում էին իրար հետ: Շատ լավ ընտանիք ենք եղել, երջանիկ, սիրով, բայց դե հիմա… Ուզում ես ուրախանալ, բայց չի ստացվում: Պատերազմի ժամանակ անգամ Վարդգեսն անընդհատ ասում էր՝ մա՛մ, Ասատուրի համար ոչինչ չխնայեք, եթե ինչ-որ բան կասի, չէ չասեք: Հիմա փորձում ենք այդպես անել»:
Հ. Գ. – Վարդգես Ղազարյանը Արցախի նախագահի հրամանագրով հետմահու պարգևատրվել է «Արիություն» մեդալով: Գյուղում հուշապատ են կառուցել զոհված տղաների պատվին, նրա անունը հավերժացել է հրատարակված տարբեր գրքերում:
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
