«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Զուգահեռ իրականությունների շուրջ քննարկումները վերջին օրերին ավելի սուր բնույթ ստացան: Խնդիրը սրվեց հատկապես նախատոնական շքեղ միջոցառումներով ուրախացողների և ունեցած կորուստների, զոհերի ու ներկայիս վտանգների պայմաններում այդ ամենը կտրականապես մերժողների ընկալումների բախման համատեքստում: Քաղաքական վերլուծաբան Արծրուն Պեպանյանի հետ զրուցել ենք հասարակական ընկալումների ու խորքային մի շարք խնդիրների մասին:

«Այն, որ մեր ժողովրդի մեջ իսկապես տարբեր ներքին շերտեր կան, դեռ 100 տարի առաջ նկատել են մեր այն մտածողները, ովքեր, դժգոհ լինելով իրականությունից, փորձել են փոխել այն: Ավետիք Իսահակյանն էր լավ նկարագրել՝ ասելով, որ մի շերտն իսկական՝ ազգի, հայրենիքի զգացողություն ունեցող հայերն են, մյուսը օտարացած, երկրի հետ ընդհանրապես կապ չունեցողներն ու նյութական շահերով առաջնորդվողներն են, որոնք մի օր իրար «փոր են թափելու»: Այսինքն, առաջացած այդ տեսակները հակոտնյա են, և իրենց համար դժվար է միասին ապրել: Վաղուց առկա այս խնդիրը պետք է հասկանանք, չընկնենք իլ յուզիաների մեջ և չառաջնորդվենք բացառապես միասնության կոչերով, ինչը մի քիչ ուտոպիստական է: Պետք է հաշվի առնենք իրականությունը ու մտածենք, թե ստեղծված վիճակում ինչ կարող ենք անել, որ մեր ժողովրդի զարգացումն ու մեր պետության անվտանգությունն ապահովենք»,-«Փաստի» հետ զրույցում ընդգծեց քաղաքական վերլուծաբանը:

Ա. Պեպանյանի խոսքով, կոչերը չեն օգնում, և, հետո, այս իրավիճակում ընդհանրապես կոչի կարիք չկա: «Եթե մարդը չի զգում, որ իր հայրենիքը, պետությունը վտանգված են, և չի եզրակացնում, որ դրանով իսկ իր գոյությունն է վտանգված, ու պետք է քայլեր ձեռնարկել, նշանակում է, որ ընկալման խնդիր ունի: Նշանակում է, որ ժողովուրդը ծանր խնդիրների ու ծանր վիճակի մեջ է: Ու մտածող, անհանգիստ մարդիկ պետք է փորձեն հասկանալ, թե ինչ վիճակում է ժողովուրդը, և ինչ կարելի է անել այս դեպքում: Երբ նայում ենք երկրի առջև ծառացած վտանգներին ու այդ ամենի նկատմամբ ժողովրդի ռեակցիային, ստեղծվում է տպավորություն, թե Հայաստանում ժողովուրդ չկա, այդ ամենը տեսնող ու ընկալող չկա: Մյուս կողմից՝ երբ դուրս ենք գալիս փողոց, տեսնում ենք բազմաթիվ մարդկանց: Ստացվում է՝ պարզապես համարժեք ռեակցիա չկա, ինչի պատճառները պետք է հասկանալ: Այս իրավիճակը համազգային սպազմ եմ որակել, ինչը, ըստ իս, մեր վիճակի ճիշտ բնութագրումն է»,-հավելեց մեր զրուցակիցը:

Արծրուն Պեպանյանը շեշտեց՝ սպազմի ժամանակ սովորաբար մարդը ոչինչ գրեթե չի կարողանում անել՝ ո՛չ մկաններն են աշխատում, ո՛չ էլ կարողանում է խոսել, գոռալ. «Երբ այդ ժամանակ իրեն անգամ ակնհայտ վտանգ է սպառնում, հենց այդ վտանգի զգացողությունից էլ կծկումներ են առաջանում, ու չի կարողանում դիմադրել: Այդ դեպքում մարդուն շատ հանգիստ կարող են ոչնչացնել: Մեր հասարակության վիճակը նման է նկարագրվածին, ինչն ինքս բացատրում եմ վերջին շոկերով: Ահասարսուռ պարտության հետևանքով մարդիկ ընկան հանրային սպազմի մեջ, որից դուրս գալու ելքեր պետք է մտածել, այլապես կոչնչանանք: Ու երբ նշվածին էլ գումարում ենք ներսի վտանգը՝ իրար հակադիր շերտերի առկայությունը, խնդիրն ավելի քան վտանգավոր է դառնում: Եթե արտաքին թշնամի էլ չլինի, մեկը մյուսին ոչնչացնելու է»:

Նրա խոսքով, պատմությունը ցույց է տալիս, որ մեր ժողովուրդն ինչ-որ կոմպլեքսներ ունի, որոնք ծանր իրավիճակներում ի հայտ են գալիս ու սկսում կառավարել: «Կապիտուլ յացիայից հետո ժողովուրդն իսկապես ընկավ վերոնշյալ սպազմի մեջ: Հիշենք, թե պատերազմի օրերին որքան ակտիվ էին մարդիկ. և՛ կռիվ էին գնում, և՛ թիկունքում էին գործում: Բայց երբ ընկան այդ դաժան ցնցման մեջ, այսպես ասած, նյարդային համակարգերը չդիմացան, ու առաջացավ վերոնշյալ սպազմը, ինչի հետևանքով մի ամբողջ ժողովուրդ ոչինչ չի կարողանում անել: Այնպես չէ, որ դարերով կամային, ուժեղ ու կազմակերպված ժողովուրդ էր, ու միայն հիմա ինչ-որ բան եղավ: Այդ խնդիրը կար, պարզապես այդ «հիվանդության» զարգացման համար հնարավորություններ ստեղծվեցին, ու հիմա այն գլուխ է բարձրացրել և մեզ կառավարում է: Մենք հենց այդ խնդրից պետք է ձերբազատվենք»,-շեշտեց քաղաքական վերլուծաբանը:

Նա միևնույն ժամանակ նշեց՝ կան հանգամանքներ, որոնք թույլ չեն տալիս դուրս գալ իրավիճակից: Ըստ վերլուծաբանի, այդ հանգամանքներից է իշխանությունների վարքը, որը տեսնում է ժողովուրդը, ինչպես նաև անընդհատ բնույթ կրող սահմանային միջադեպերը, որոնց նպատակը ժողովրդին նույն վիճակում պահելն է: Ինչ վերաբերում է այն վտանգներին, որոնք կարող են սպառնալ մեզ վերոնշյալ խնդիրների չլուծման պարագայում, Ա. Պեպանյանը նշեց. «Մենք ունենք հանրություն, որը պետական ինստիտուտներ չունի: Մեծ հաշվով, չի էլ ունեցել, քանի որ դրանք ստեղծելը մեր խելքի բանը չէ: Նախկինում ինչ-որ առանձին իշխանավորների ուսերին որոշակի գործառույթների կատարում էր դրված, հիմա ընդհանրապես ոչինչ չկա: Իրականում այստեղ ո՛չ Արցախի Հանրապետության, ո՛չ էլ ՀՀ-ի պահպանության հարցն է դրված: Խնդիրը նշվածները պահպանելուն կոչված մարդկային տեսակը փրկելն է, իսկ այս ուղղությամբ ոչինչ չի արվում: Այսօր մեկ խնդիր է դրված. մեր տեսակը կարողանո՞ւմ ենք պահել, թե՞ լղոզվելու ու վերանալու ենք: Այս գիտակցումը, աղետի այս զգացումը պետք է լինի, և անհանգիստ մարդիկ պետք է մտածեն՝ ի՞նչ անել: Եթե մենք ոչինչ չարեցինք, առանց թշնամու էլ ենք վերանալու: Իհարկե, ցավալի, տխուր հանգամանքների մասին եմ մատնանշում, բայց ավելի լավ է ճիշտն իմանալ, գիտակցել, քան հետո փորձանքի գալ: Պետականության կորուստն այս ամենի մեջ փոքր կորուստ կլինի: Տեսակի կորուստն էլ ավելի մեծ վտանգ է»:

Առկա իրավիճակը նաև քաոսային բնութագրելով՝ նա հավելեց. «Իսահակյանի մատնանշած հակազգային տեսակը ճնշող մեծամասնություն է, որը խժռելու է մնացածին: Սակավաթիվ իսկական հայերն աստիճանաբար նվազելու են: Այս պահի դրությամբ ազգի ճակատագիրն այդ սակավաթիվ անհանգիստ մարդկանց ձեռքերում է, որոնք, իրականությունն ըմբռնելով, առաջին հերթին հենց իրենք պետք է սպազմից դուրս գան: Հետո ինչ-որ հոսանք, մտածումների շարժ պետք է առաջացնեն, սպազմի մեջ գտնվող մյուս հատվածներն էլ աստիճանաբար դուրս գան այդ վիճակից: Եթե տեսնեն շարժ կա, դուրս կգան: Սա ծանր գործ է, բայց եթե չարեցինք, տեսակն է վերանալու: Բայց որպեսզի այս անհանգիստ տեսակը կարողանա ինչ-որ բան անել, նախևառաջ պետք է սահմանազատվի Իսահակյանի բնորոշած հակազգային տեսակից և այդ տեսակի վարքի համար ինքն իրեն վատ չզգա, չասի՝ «բա սա ժողովո՞ւրդ է»:Պետք է չտանջվել այն հարցում, որ ինչ-որ մարդիկ չեն հասկանում, թե ինչ է կատարվում: Այդ տանջանքն ու ապրումները խանգարում են մտածել ելքի մասին»:

Նրա խոսքով, պետք է դադարել նաև փնովել, դժգոհել ու դատապարտել մյուս տեսակին՝ պատասխան ագրեսիայի չբերելու համար: «Խոսքը, այսպես ասած, զինադադար հայտարարելու մասին է, որովհետև քննադատելու իմաստ այս պահին չկա, այդկերպ նրանց վերափոխել հնարավոր չէ: Այդ էներգիան, օրինակ՝ պետք է ծախսել այլ բաների վրա: Ի մասնավորի՝ հասկանալ, թե քանի անհանգիստ մարդ կա, հետո քայլեր մշակել, ինքնակազմակերպվել: Իսկ նշված հատվածի հետ աշխատանքը երկրորդ փուլում է լինելու, երբ ինքներս հասկանանք՝ ինչ պետք է անել և ինչպես պետք է վերափոխել այն շերտին, որն ամենևին իր մեղքով չէ, որ այդ վիճակին է հասել: Իրականում հասարակության այն շերտը, որին հիմա շատերը չեն սիրում ու քննադատում են, մեղավոր չէ, որ այդպիսին է: Էլիտա չի եղել, որ ուղղություն ցույց տա, ու ստացվել է այն, ինչ ստացվել է: Բայց որպեսզի հնարավոր լինի իրենց վերափոխել, նախ՝ այս կողմը պետք է ի մի գա, հասկանա, թե քանի անհանգիստ մարդ կա, ու առաջնորդվելու ծրագիր մշակի: Իսկ քննադատություններն անիմաստ զբաղմունք են իրականում: Դա նման է մի վիճակի, երբ վատառողջ մարդուն բժիշկները միայն քննադատեն, փնովեն այս կամ այն քայլն անելու կամ չանելու համար, որից մարդն, իհարկե, չի բուժվի: Իմաստ չունի էներգիա ծախսել նաև իշխանություններին քննադատելու վրա. դրանից ոչ մի օգուտ չկա: Այդ էներգիան հարկավոր է ուղղորդել սպազմից դուրս գալուն»,-եզրափակեց Ա. Պեպանյանը:

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում