«Փաստ» օրաթերթը գրում է.«-ն «Իլհամ Ալիևը դեմ է ռուս խաղաղապահներին. արկածախնդիր Փաշինյանը լռում է» վերնագրով հոդվածում գրում է, որ Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը նախատել է Ռուսաստանին հայկական զինված կազմավորումները Լեռնային Ղարաբաղի տարածքից դուրս բերելու իր պարտավորությունները չկատարելու համար։ Անդրադառնալով գարնանը Բաքու այցելած ռուս բարձրաստիճան զինվորականներին, որոնց անունները չեն նշվում, նա ասել է, որ մինչև հունիսի վերջ հայկական զորամիավորումները դուրս բերելու նրանց խոստումը հուլիսի կեսերի դրությամբ դեռ չի կատարվել։ Միաժամանակ անհասկանալի է մնում, թե խոսքը բուն Հայաստանի՞ կանոնավոր բանակի, թե՞ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության (Արցախի) զորամասերի մասին է։
Ավելին, Իլհամ Ալիևի հայտարարության մեջ չի նշվում, թե ո՞ր դիրքերից և որտեղի՞ց պետք է դուրս բերվեն հայկական ստորաբաժանումները։ Սակայն Ադրբեջանի նախագահի հայտարարության համատեքստից կարելի է ենթադրել, որ խոսքը առայժմ Հայաստանի կանոնավոր զորքերի մասին է, որոնց վրա, ըստ Իլհամ Ալիևի, Ռուսաստանը՝ որպես Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմը վերջ դրած 2020 թվականի նոյեմբերի եռակողմ հռչակագրի կողմ, չունի պատշաճ ազդեցություն: Այսինքն, Ադրբեջանի նախագահը կասկածում է հայ-ադրբեջանական հակամարտությունում Ռուսաստանի քաղաքական միջնորդության արդյունավետությանը ու սահմանի գծում ռուս խաղաղապահներ ունենալու նպատակահարմարությանը։ Իլհամ Ալիևն այս դեմարշն արել է երկու այլ նշանակալից իրադարձությունների ֆոնին։
Նրա հայտարարությունից օրեր առաջ տեղի էր ունեցել Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի առաջին հեռախոսազրույցը։ Իսկ մի քանի օր անց Թբիլիսիում առաջին անգամ առանց ռուս կամ եվրոպացի միջնորդների հանդիպել էին Ադրբեջանի և Հայաստանի արտգործնախարարներ Ջեյհուն Բայրամովը և Արարատ Միրզոյանը։ Ռուսաստանի սուպերհամբերատար ԱԳՆ-ն չի արձագանքել այդ կարևոր իրադարձություններին՝ ակնհայտորեն համարելով, որ չպետք է միջամտել երկկողմ և բազմակողմ կարգավորման գործընթացներին։ Սակայն Ադրբեջանի նախագահի՝ Ռուսաստանի գործողությունների անբավարար արդյունավետության համար կշտամբանքը, բանակցություններից նրան մեկուսացնելը և Նիկոլ Փաշինյանի «լպրծուն» դիրքորոշումը նշանակում են, որ մոտ ապագայում Ադրբեջանի և Հայաստանի իշխանությունների համաձայնությամբ և Թուրքիայի լիակատար աջակցությամբ ռուս խաղաղապահները կլքեն իրենց տեղակայման վայրերը։
Նիկոլ Փաշինյանի կառավարությունը Հայաստանի քաղաքացիական հասարակության թողտվությամբ բացահայտորեն անտեսում է Լեռնային Ղարաբաղի շահերը՝ դրանք փոխանակելով Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ հարաբերությունների «կարգավորման» հետ։ Կարիերային շահերը, իշխանությունը պահելն այպիսի առաջնահերթություն են Փաշինյանի համար, որ ժամանակն է նրան անկեղծորեն քաղաքական արկածախնդիր անվանել։ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության (Արցախի) պաշտոնական օղակները չեն մեկնաբանում տեղի ունեցող իրադարձությունները։ Ցնցումը պաշտոնական Երևանի անկեղծ դավաճանությունից, որը նույնիսկ ղարաբաղահայության խնդիրը չի դնում բանակցային օրակարգում, ըստ երևույթին այնքան մեծ է, որ տեղական գերատեսչություններն ասելիք չունեն։
Նիկոլ Փաշինյանը հաջողացրել է ոչ միայն պարտվել Ղարաբաղյան երկրորդ պատերազմում, այլ նաև իշխանության գալուց հետո հերքել արդեն իսկ ձեռք բերված ու միանգամայն արդար մադրիդյան պայմանավորվածությունները։ Փաշինյանը փաստացի սադրել է Ադրբեջանին ռազմական գործողության, որպեսզի վերջինս վերականգնի միջազգայնորեն ճանաչված իր տարածքը։ Հիմա Հայաստանի վարչապետը փաստացի հերքում է անգամ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի բուն սուբյեկտայնությունը, այսինքն՝ Արցախը բանակցային կողմ չէ։ Ավելի վատ է այն, որ նրա համաձայնությամբ Ռուսաստանը փաստացի դուրս է մնում բանակցային գործընթացից, կասկածի տակ է դրվում ամեն օր իրենց կյանքը վտանգող ռուս խաղաղապահների կարգավիճակը, իսկ ինքը՝ ԼՂՀ-ն (Արցախը), զրկվում է իր ճակատագիրը որոշելու ձայնի իրավունքից։
Պաշտոնական Երևանը, «կարգավորելով» հարաբերությունները Բաքվի և Անկարայի հետ նրանց պարտադրած պայմաններով, ոչ միայն դավաճանում է Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչությանը, այլ նաև վերջնականապես Հայաստանին ներքաշում է դեպի արևմտյան և հակառուսական ուղեծիր։ Եթե Ռուսաստանը դեռ որոշում չի կայացրել տարածաշրջանից վերջնական դուրս գալու և Անդրկովկասում ազդեցության կորստի հետ, ստիպված կլինի Բաքվի և Անկարայի հետ կոշտ և կոնկրետ բանակցությունների մեջ մտնել Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի և Անկարայի պանթուրքիստական էքսպանսիան դեպի արևելք ընդլայնելը սահմանափակելու շուրջ։
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
