«Փաստ» օրաթերթը գրում է«Համաշխարհային տնտեսությունը հատկապես վերջին շրջանում շատ բարդ խնդիրների է բախվում։ Համավարակի շարունակվող բռնկումների (օրինակ՝ Չինաստանում) և Ուկրաինայում ռազմական էսկալացիայի պատճառով մի շարք ուղղություններով ճգնաժամային իրավիճակն ավելի է խորանում։ Առաջին հերթին խաթարվել է գլոբալ մատակարարումների շղթան, դրան էլ գումարվել է հումքային մատակարարումների գործում էական դերակատարություն ունեցող Ռուսաստանի նկատմամբ Արևմուտքի կողմից պատժամիջոցների սահմանումը, որը մի շարք ապրանքների դեֆիցիտի կամ գների կտրուկ բարձրացման է հանգեցրել։
Միևնույն ժամանակ, գնաճը հատկապես խնդրահարույց է էներգակիրների ու պարենային շուկաներում, ինչը լուրջ ազդեցություն է ունենում համընդհանուր տնտեսական ցիկլերի վրա։ Եվ պատահական չէ, որ այսպիսի պայմաններում միջազգային կառույցները իջեցնում են այս տարվա տնտեսական աճի վերաբերյալ իրենց գնահատականները և նույնիսկ գլոբալ ռեցեսիա կանխատեսում։ Մյուս կողմից էլ՝ մի շարք երկրների համար լուրջ խնդիր է դարձել արտաքին պարտքի սպասարկումը։ Օրինակ՝ վերջերս Շրի Լանկան արտաքին պարտքի դեֆոլտ հայտարարեց։ Դեֆոլտի վտանգի առաջ են կանգնած նաև մի քանի տասնյակ զարգացող երկրներ, որտեղ հանրային դժգոհությունները թափ են հավաքում, տեղի են ունենում բողոքի ակցիաներ։
Զուգահեռ՝ գնահատականներ են հնչում այն մասին, որ միլիոնավոր մարդիկ ծայրահեղ աղքատության և սովի կարող են մատնվել։ Անգամ ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Անտոնիո Գուտերեշը հատուկ նախազգուշացրել է, որ շատ երկրներ մի քանի տարով կարող են սովի մատնվել, եթե այսօր միջազգային համայնքը քայլեր չձեռնարկի պարենային ճգնաժամը կանխելու համար: Բնականաբար, համաշխարհային տնտեսության մեջ նկատվող միտումները չեն կարող իրենց ազդեցությունը չունենալ նաև Հայաստանի տնտեսության վրա:
Հայաստանի համար ամենամեծ մարտահրավերները ստեղծում են Ռուսաստանի դեմ սահմանված աննախադեպ պատժամիջոցները, որոնք ռուսական տնտեսության համար հանգեցնելու են հետընթացի ու անկումային դինամիկայի, ինչի ազդեցությամբ գործընկեր երկրների տնտեսական աճը դանդաղելու է։ Իսկ էներգակիրների և պարենային ապրանքների միջազգային շուկաներում առկա զարգացումները մեր շուկայի համար էլ ավելի են մեծացնելու գնաճային սպասումները։ Արդեն կարելի է պատկերացնել, թե ինչպիսի պատկեր ենք ունենալու առաջիկայում, եթե արդեն հիմա քաղաքացիները յուրաքանչյուր անգամ խանութ մտնելուց հետո, տեսնելով անընդհատ թանկացումները, ուղղակի զարմանքից քար են կտրում։ Այսպիսի իրավիճակում ԿԲ-ի կանխատեսումները, թե 2022 թվականի ավարտին 12-ամսյա գնաճը կանխատեսվում է շուրջ 7 %, շատ մեղմ են հնչում։
Սակայն, եթե մեր տնտեսության մեջ որոշակի կայունություն է նկատվում, ապա դա կատարվում է միայն արտաքին պարտքի հաշվին։ Պետական պարտքն արդեն տևական ժամանակ անցել է ՀՆԱ-ի 60 տոկոսի շեմը։ Միայն 2022 թվականի առաջին եռամսյակում Հայաստանը պետական պարտքն ավելացրել է գրեթե 131 մլն դոլարով՝ հասնելով մինչև 9 մլրդ 356,6 մլն դոլարի կամ 4 տրլն 569,3 մլրդ դրամի: Միևնույն ժամանակ, երկրում չկան խոստացված ներդրումների հոսքերը, եթե ինչ-որ ոլորտներում էլ արտադրություն կա, ապա այն չնչին է։
Իսկ տնտեսական գործունեության միջավայրը բարենպաստ չէ բիզնեսի զարգացման և ազատ մրցակցության ապահովման համար։ Իշխանությունները այնպիսի օրենսդրական դաշտ են ստեղծել, որը հնարավորություն է տալիս ցանկացած պահի ճնշել տնտեսվարողներին, խախտել նրանց իրավունքները։ Այնինչ Փաշինյանի կառավարման 4 տարվա ընթացքում նրա ու իր թիմի կողմից հեղափոխական խոստումների պակաս ընդհանրապես չի զգացվել։ Արտադրության կազմակերպման մասով, օրինակ՝ իշխանությունները մե՛կ ավտոբուսների արտադրություն էին խոստանում կազմակերպել, մե՛կ վերելակների արտադրության գործարան հիմնել, և այլն։ Սակայն գործող իշխանությունները ստիպված էին լինում ընդամենը նախկինների ժամանակ մեկ անգամ բացված գործարանը երկրորդ անգամ բացել, ինչը պարզ ի ցույց է դնում, թե ինչ արժեք ունեն այդ խոստումները։
Ու, ընդհանրապես, փաշինյանական բոլոր խոստումներն անխտիր: Այնուամենայնիվ, տնտեսության մեջ առաջընթացի բացակայությունը չի խանգարում, որ իշխանական ներկայացուցիչները նորից խոսեն աննախադեպ աճերի ու օրեցօր ավելի վատ ապրող ժողովրդի աչքը խոթեն գեղեցիկ նկարված ցուցանիշներ, որոնք տնտեսագետների մեծ մասը համարում է կա՛մ կեղծ, կա՛մ նշանակություն չունեցող։ Թերևս միակ դրական տեղաշարժն այն է, որ Ռուսաստանից մեծ թվով ՏՏ ոլորտի մասնագետների հոսք կա դեպի Հայաստան, սակայն դա իշխանությունների աշխատանքի հետ ընդհանրապես կապ չունի։
Բացի դրանից, այս երևույթը ժամանակավոր բնույթ ունի, և պետք չէ դրա հետ մեծ հույսեր կապել, քանի որ երբ Ռուսաստանում իրավիճակը կայունանա, ՏՏ ոլորտի ռուս մասնագետները կվերադառնան իրենց երկիր։ Ստացվում է, որ իրավիճակն այնքան խղճալի է, որ նույնիսկ չենք կարողացել հասնել հետճգնաժամային 2019 թվականի մակարդակին, էլ չենք խոսում «թալանչի նախկինների» ցուցանիշներին գոնե մոտենալու մասին։ Իսկ իշխանությունների հույսը միայն դրսի վարկերն ու օգնություններն են, այն էլ՝ տարբեր զիջումների ու պահանջների կատարման գնով։ Ուստի, պատահական չէ, որ Հայաստանի տնտեսական հեռանկարների մասին բազմաթիվ մասնագետների կողմից, ցավոք, հնչում են բավական մռայլ կանխատեսումներ»։
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
