1921թ. ապրիլի 26-ին Տաթեւ վանքում տեղի ունեցավ Ինքնավար Սյունիքի հայ ազգաբնակչության 2-րդ (արտակարգ) համագումարը:
Համազանգեզուրյան 2-րդ համագումարը որոշեց.
«1. «Ինքնավար լեռնաշխարհ Ազատ Սյունիքը» հայտարարել անկախ պետություն եւ այն վերանվանել Լեռնահայաստան, որի մեջ մտնում են Զանգեզուրը, Վայոց ձորը (Դարալագյազ) եւ Լեռնային Ղարաբաղը:Գորիս քաղաքը համարել Լեռնահայաստանի մայրաքաղաք:
2. Քանի որ նորաստեղծ պետությունն ազդարարվում է հանրապետական եւ ժողովրդավարական, ուստի այն պետք է ունենա համապատասխան հաստատություններ՝ պառլամենտ, նախարարների խորհուրդ եւ ինքնիշխանության բնորոշ մյուս հատկանիշները:
3. Համագումարը հայտարարել Լեռնահայաստանի վարչապետություն՝ նախարարների խորհուրդ:
Կառավարության անդամներին հետայսու անվանել նախարարներ:
4. Վարչապետ ընտրել սպարապետին՝ նրան վերապահելով նոր կառավարության կազմի ընտրությունը»:
Հաջորդ օրը՝ ապրիլի 27-ին, Նժդեհը համագումարի հաստատմանը ներկայացրեց կառավարության՝ 7 մարդուց բաղկացած հետեւյալ կազմը.
– Գ. Նժդեհ՝ վարչապետ եւ արտաքին գործոց նախարար,
– Ս. Մելիք-Յոլյան՝ ներքին գործոց,
– Հ. Տեր-Հակոբյան՝ պարենավորման,
– Բժիշկ Մ. Մինասյան՝ խնամատարության,
– Հովհ. Տեւեճյան՝ արդարադատության եւ լուսավորության,
– Ավ. Օհանջանյան՝ հաղորդակցության եւ փոստ հեռագրի,
– Բժիշկ Ս. Եղիազարյան՝ ֆինանսների նախարար:
Համագումարն ընդունում է Լեռնահայաստանի զորքին ու ղեկավարներին ուղղված ողջունի ուղերձ՝ «Համազանգեզուրյան Տաթեւի 2-րդ Խորհրդարանը սրտանց ողջունում է իր կուռ, անհաղթահարելի եւ տոկուն բանակի ռազմիկներին եւ լիահույս է, որ այդ անհաղթ բանակը, որ մինչեւ օրս իր փառապանծ հաղթանակներով աշխարհին է զարմացրել, այսուհետ էլ պատրաստ կլինի նոր հրաշքներ, նոր զարմանքներ ցուցադրելու քաղաքակիրթ աշխարհին՝ իր կատարյալ եւ վերջնական հարվածը տալով հայ աշխատավորության թշնամիներին:
Կազմված է կառավարություն:
Մեր ինքնավար Սյունիքն այսուհետ կոչվելու է Լեռնահայաստան, որն իր քաջարի զորքով, իր անպարտ առյուծասիրտ մարտիկներով սպառնալիք պետք է լինի մեր բոլոր թշնամիների համար:
Մեր ազատարար սպարապետ Նժդեհին տրված է Զորավարի տիտղոս եւ «Խուստուպյան արծիվ» շքանշան:
Մեր սուրբ տաճարում նա ուխտեց եւ իր սրբազան խոսքն ասաց՝ ձեզ հետ միասին, սեւ օրվա համար հայության բաժին համարված Սյունիքը դարձնել հայության վերածնության օրրան»:
Լեռնահայաստանը գոյատեւեց մինչեւ 1921 թ. հուլիս ամիս։
***
Ինքնավար Սյունիքի քայերգը
Մեր սարերը անառիկ ու հպարտ,
Մեր որդիք կորովի ու անպարտ,
Խոր ձորը Սյունիքի ահավոր՝
Շիրիմ են թշնամու դարավոր:
Թշնամին հազարով միշտ մեր դեմ,
Կուրծք-կրծքի մենք կանգնած նրա դեմ:
Չենք դողում, չենք սարսում մենք մահից,
Մեր մահը թեթեւ թիթեռի թեւից:
Ինքնավար Սյունիքին ցանկանք
Միշտ լինել թշնամու սպառնանք,
Շատ ապրի մեզ համար այսուհետ,
Քաջ հերոս Նժդեհ Սպարապետ:
***
Սյունեցիների յոթ պատվիրանները
1.Երբեք առանց Սյունիքի եւ Արցախի: Առանց Հայաստանի աշխարհագրական այդ ուժեղ ողնաշարի, մեր ամբողջական հայրենիքը գոյություն ունենալ չի կարող:
2.Լեռներիդ վրա, լեռներիդ մեջ է քո փրկությունը: Արդ, տաճարներդ մեջ, խաչերիդ կողքին բարձրացիր մի-մի ժայռ ե՛ւ պաշտե, ե՛ւ երկրպագե, որ չթուլանա փրկարար պաշտամունքդ դեպի լեռները:
3.Սպարտա: Քո երկիրը, որպես նոր Սպարտա, կարող է գոյություն ունենալ տխուր արեւելքում:
Ձգտի՛ր, կարող ես եւ պիտի դառնաս:
4.Երբեք անզեն: Թող նախ հարեւանները իրենց սրերը խոփերի եւ նիզակները օտոցների վերածեն:
5.Եվ ո՛չ մ ի ընչազուրկ՝ քո հողի վրա:
Խեղճերի արցունքից ու թույլերի անարիությունից են քանդվում հայրենիքները:
Բոլոր որդիներդ՝ անկարոտ եւ արի:
6.Մի ժողովուրդ – մի ընտանիք:
Ազգերի մեջ գուցե եւ միայն դու իրավունք չունես ներքուստ պառակտված լինելու:
7.Եղի՛ր ուժեղ, էլի՛ ուժեղ, եւ միշտ ուժեղ:
Ժողովուրդները վերջիվերջո տեր են մնում ոչ թե նրան, ինչ-որ նրանց տրվում է, ինչ-որ մուրում են, այլ միայն նրան, ինչի որ արժանի են, ինչ որ իրենց սեփական ուժերով ապահովել են կարողանում:
«Սյունյաց երկիր»
